Chưa đầy 1 tháng trước, Tổ công tác bình ổn thị trường do Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thị Hồng làm Trưởng đoàn đã đi thực tế kiểm tra, giám sát việc triển khai kế hoạch chuẩn bị nguồn hàng cung ứng thị trường Tết Ất Mùi 2015 và Chương trình bình ổn thị trường năm 2015 tại các đơn vị chủ lực về rau củ quả có trang trại đặt tại tỉnh Lâm Đồng.
1. 7 giờ 30 phút, ngày 7-2-2015, đoàn công tác của TPHCM khởi hành đi Lâm Đồng. Đúng 14 giờ (sớm hơn dự định 1 giờ), sau khi nghỉ dọc đường để ăn trưa, đoàn có mặt tại nhà sơ chế của Công ty TNHH Nông sản thực phẩm Thảo Nguyên, đặt tại tổ 44, đường Phan Đình Phùng, thị trấn Liên Nghĩa, huyện Đức Trọng, diện tích 1.000m², công suất 50 tấn/ngày. Tại đây, các thành viên đã đi thực tế, kiểm tra đồng thời tìm hiểu công đoạn đóng gói các sản phẩm rau quả sau thu hoạch, được trồng theo quy trình VietGAP. Với mỗi loại rau củ quả sẽ có cách sơ chế riêng, vừa đảm bảo sự an toàn nhưng không ảnh hưởng đến chất lượng.
Cụ thể, ở mặt hàng cà chua, ông Nguyễn Lam Sơn, Giám đốc Công ty Thảo Nguyên cho biết, khi thu hái đã được chọn quả theo yêu cầu, khi hái phải nhẹ tay, tránh trầy xước, dập nát, sau đó phần quả này sẽ được đổ vào bể rửa với dung tích 2m3 nước sạch, trong đó có hệ thống sục khí và các lô đánh cà chua được rửa sạch các lớp bẩn bám trên vỏ quả. Sau khi rửa xong, cà chua tự động được chuyển ra theo băng tải để làm khô lần 1 bằng hệ thống quạt gió, mức độ khô bề mặt đạt 90%. Đến băng tải làm khô lần 2, cà chua đạt mức độ khô 100%. Tiếp đến, cà chua được chuyển ra 3 cửa để phân loại theo kích thước lớn, trung và nhỏ. Khâu cuối cùng là đóng gói bao bì, trọng lượng theo yêu cầu của khách hàng.
Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thị Hồng (người thứ 3, từ trái sang) cùng lãnh đạo các sở, ngành tham quan cánh đồng rau VietGap của Công ty Thảo Nguyên.
Tương tự, với các sản phẩm khác như cà rốt, khoai lang, khoai tây… khi đến vụ thu hoạch, cũng sẽ được công ty thu hoạch một phần để mang về kiểm soát chất lượng. Khi sản phẩm đảm bảo đầy đủ các chỉ tiêu về an toàn và chất lượng, mới thu hoạch đại trà, đồng thời tiến hành sơ chế. Sự tươi ngon, đẹp mắt của sản phẩm đã qua được sơ chế, đóng gói kê thành từng khu riêng biệt, chờ chuyển đến tay người tiêu dùng. “Lý lịch” của từng sản phẩm được thể hiện rõ qua số lô, số thửa, ngày gieo trồng và ngày thu hoạch… được ghi đầy đủ trên mỗi lô hàng.
2. Rời khu vực nhà sơ chế, theo yêu cầu của Trưởng đoàn, ông Nguyễn Lam Sơn dẫn đoàn đi tham quan một trong các trang trại của Thảo Nguyên. Phải mất 45 phút đi bằng ô tô, với đường sá khúc khuỷu, gập ghềnh, đoàn mới đến khu nhà lưới của công ty, diện tích gần 50.000m². Những liếp rau cải thìa mơn mởn; liếp dưa leo, chùm cà chua đang vào mùa thu hoạch với hoa trái lủng liểng, sum suê đã lấy hết vẻ mệt mỏi vì di chuyển, ánh mắt, nét mặt mọi người rạng ngời, long lanh. Ở đó, con người được hòa vào thiên nhiên với cây trái trong lành.
Cũng tại đây, một hội thảo đầu bờ mini đã được thực hiện, khi Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Hồng đề nghị ông Sơn báo cáo cụ thể về khả năng cung ứng của Thảo Nguyên, những thuận lợi, khó khăn trong quá trình sản xuất hàng VietGAP cho thị trường TPHCM nói chung và chương trình bình ổn nói riêng. Theo ông Sơn, hiện công ty đang liên kết sản xuất khoảng 50 mặt hàng là cà chua, cà rốt, dưa leo, cải bắp, cải thảo, cải bó xôi, xà lách các loại, ớt ngọt, cà tím, khoai tây, hành tây, đậu leo, bông cải, cải sậy, chanh dây, chuối, hành lá, cần tây, su su,… Tổng diện tích đất canh tác là 60ha, trong đó diện tích được chứng nhận VietGAP là 47,2ha. Sản lượng cung ứng dự kiến đạt gần 8.000 tấn/năm. Ngoài việc cung ứng 3 mặt hàng cà rốt, bắp cải, cà chua để bình ổn thị trường, các sản phẩm của công ty còn cung cấp cho hầu hết các siêu thị như Saigon Co.op, Aeon, Vinatexmart, AeonCitimart, Vinmart và các nhà hàng, khách sạn 5 sao tại TPHCM.
Nhờ khí hậu và thổ nhưỡng tốt nên mạch đất ở nhiều vùng của Lâm Đồng rất phù hợp để phát triển diện tích rau trồng theo chuẩn VietGAP, sản lượng cao, tỷ lệ hao hụt sau thu hoạch thấp. Hiện khả năng mở rộng diện tích của Thảo Nguyên có thể đạt hơn 100ha, nhưng hạn chế chính vẫn là đầu ra cho sản phẩm. Nhiều năm qua, Thảo Nguyên được sự hỗ trợ của Sở Công thương để nâng sản lượng nhưng rau VietGap vẫn chỉ luẩn quẩn trong các siêu thị, rất khó ra các chợ.
Trả lời câu hỏi của Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Hồng, năm 2014, năm đầu tiên Thảo Nguyên tham gia bình ổn, chương trình có thực sự mang lại hiệu quả cho DN? Năm 2015 có thể tăng chủng loại, số lượng rau củ quả tham gia bình ổn hay không? Ông Sơn vui mừng cho biết, nhờ chương trình mà công ty đã được vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất; được giới thiệu tiêu thụ vào các hệ thống siêu thị nên sản lượng tăng 30% so với năm 2013. Mặt khác, Thảo Nguyên cũng đã được nhiều đối tác là khách sạn 5 sao, nhà hàng tìm đến, tin tưởng ký hợp cung ứng hàng hóa. Riêng năm 2015, Thảo Nguyên đang nghiên cứu để có thể đưa ít nhất 10 sản phẩm vào chương trình bình ổn.
Buổi sáng hôm sau, đoàn đến thăm khu sơ chế của HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Anh Đào, là đối tác lâu năm của Saigon Co.op. Đây cũng là đơn vị đầu tiên của cả nước được cấp Giấy chứng nhận VietGAP nhãn xanh. So với Thảo Nguyên, Anh Đào có quy mô sản xuất lớn hơn với khoảng 250ha. Sản lượng cung ứng cho riêng thị trường TPHCM đạt khoảng 80 tấn/ngày, với 75 loại rau. Theo ông Nguyễn Công Thừa, Giám đốc HTX Anh Đào, nhờ diện tích lớn, kỹ thuật gieo trồng quy trình VietGAP tốt nên HTX đã và đang nỗ lực để kéo giảm giá bán giữa rau an toàn và VietGAP. Vào giữa năm 2014, HTX cũng đã có nhiều nỗ lực phối hợp với các sở, ngành để đưa rau VietGAP vào 17 chợ loại 1 của TP. Tuy nhiên, kết quả đạt được còn rất hạn chế.
3. Theo báo cáo của Sở NN-PTNN tỉnh Lâm Đồng, hiện toàn tỉnh có tổng diện tích trồng rau là 53.660ha, sản lượng khoảng hơn 1,78 triệu tấn năm 2014. Sản phẩm rau chủ lực gồm 3 nhóm chính (rau ăn lá, rau ăn củ và rau ăn quả), trong đó rau ăn lá chiếm 48% tổng diện tích gieo trồng. Thị trường TPHCM hiện tiêu thụ khoảng 65% sản lượng rau của Lâm Đồng. Toàn tỉnh hiện có 82 cơ sở được cấp chứng nhận sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, Organic với tổng diện tích 1.208ha, sản lượng đạt khoảng 130.000 tấn/năm.
Sau 3 năm ký kết thực hiện theo chuỗi, đến nay có 6 cơ sở (gồm Anh Đào, Phong Thúy, Thảo Nguyên, Viet Farm, Cao Nguyên và Thảo Mộc) ký kết tiêu thụ với Saigon Co.op; có 30 cơ sở tham gia cung ứng rau cho các hệ thống siêu thị cùng 250 cơ sở vừa và nhỏ thực hiện việc thu gom đưa rau các chợ đầu mối của TPHCM.
Theo nhận định của Sở NN-PTNT, sau khi ký kết cung ứng rau vào chuỗi, các đơn vị thực hiện nghiêm các quy định về an toàn thực phẩm (ATTP). Số vụ vi phạm chỉ tiêu ATTP từ trên 10% năm 2011 nay giảm còn 5,21%. Theo đó, số các cơ sở tham gia vào chuỗi, đưa rau vào tiêu thụ tại các siêu thị của TP ngày càng tăng.
Tại buổi làm việc với UBND tỉnh Lâm Đồng, Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Hồng cũng đã đặt vấn đề làm gì để tăng cường đầu ra cho rau Đà Lạt nói riêng và sản phẩm VietGAP nói chung? Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Phạm S cũng cho rằng, Lâm Đồng tham gia gần 100% các chương trình xúc tiến thương mại do TPHCM tổ chức để tạo cơ hội cho các DN mở rộng đầu ra cho nông sản. Trong thời gian tới, TPHCM cần tạo điều kiện về vốn, mặt bằng để có nhiều hơn số lượng các DN tham gia vào chương trình bình ổn, tham gia vào khâu thu hoạch, sơ chế, đóng gói sản phẩm đưa về TPHCM tiêu thụ.
Để làm rõ vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Công thương TPHCM Lê Ngọc Đào cho rằng, năm 2014, TPHCM đã tổ chức hàng loạt đợt kết nối, tiếp xúc giữa các nhà sản xuất ở Lâm Đồng với các hệ thống phân phối, BQL các chợ và tiểu thương. Nhờ vậy, lượng rau VietGAP được tiêu thụ tại các hệ thống siêu thị ngày càng tăng. Điển hình như Co.opmart hiện có tới 90% sản phẩm rau củ quả đạt chuẩn VietGAP; sản lượng tiêu thụ hàng năm tăng bình quân từ 50% - 60%. Đồng thời, TPHCM đang triển khai thí điểm “Đề án xây dựng mô hình thí điểm quản lý thực phẩm theo chuỗi an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) tại TPHCM”.
Trước mắt TP chọn 2 chợ là chợ Bến Thành và chợ đầu mối Hóc Môn để thực hiện “cuốn chiếu”, vừa làm vừa rút kinh nghiệm chứ không thể triển khai một cách đại trà. Bên cạnh sự hạn hẹp về kinh phí trong việc đầu tư, nâng cấp hạ tầng các chợ thì ý thức cũng như hành vi của tiểu thương cũng là vấn đề rất đáng lo ngại, bởi lẽ họ mới chính là chủ thể để thực hiện chương trình chứ không phải ai khác. Ngoài ra, tâm lý cũng như ý thức người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm để mua sắm sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình triển khai. Bà Lê Ngọc Đào hy vọng, nếu mô hình phân phối rau VietGAP tại chợ Bến Thành thành công, sẽ nhân rộng đến 16 chợ loại 1 còn lại nhằm đưa sản phẩm sạch đến với người tiêu dùng. Nếu làm tốt, dự kiến tại mỗi chợ sẽ có từ 1-2 sạp rau VietGAP và tiếp tục nhân rộng khi nhu cầu tăng cao, từng bước đẩy lùi các sản phẩm không đảm bảo chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Theo Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Hồng, Lâm Đồng là địa bàn quan trọng trong việc cung ứng hàng hóa cho TPHCM, do vậy, việc sản xuất và tăng sản lượng gieo trồng các mặt hàng rau sẽ góp phần ổn định về về giá cả các mặt hàng, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng về hàng hóa đang có sự thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu các nhóm hàng từ giảm dần tỷ trọng nhóm các mặt hàng thịt gia súc, gia cầm, thay vào đó tăng sử dụng rau củ quả trong các bữa ăn của người dân TP. Trong năm 2015, TPHCM sẽ tạo điều kiện để đưa thêm nhiều DN Lâm Đồng vào chương trình bình ổn, đồng thời kết nối với tổ chức tín dụng để hỗ trợ vốn cho các DN đang đầu tư dự án hình thành trung tâm phân phối rau củ quả cung ứng cho thị trường TPHCM. Đây cũng sẽ là nền tảng để TPHCM hướng đến mô hình sản xuất và phân phối sản phẩm an toàn, đảm bảo quy trình truy xuất nguồn gốc “từ trang trại đến bàn ăn”.
“TPHCM là một đô thị lớn nhất nước, việc triển khai sản xuất và phân phối theo mô hình này có thể sẽ rất khó khăn, phức tạp và mất nhiều thời gian nhưng nếu chúng ta có quyết tâm chắc chắn sẽ làm được. Mục tiêu lớn nhất của quy trình truy xuất nguồn gốc là nhằm cung ứng miếng ăn sạch, góp phần bảo vệ sức khỏe và chất lượng giống nòi. Do vậy, các DN bình ổn phải là những đơn vị tiên phong trong việc triển khai, thực hiện”, Phó Chủ tịch UBND TP Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh.
THÚY HẢI